اسپاسم عضلانی چیست؟ | علتها، علائم
اسپاسم عضلانی یا گرفتگی عضلانی یک انقباض غیرارادی و ناگهانی در یک یا چند عضله است که معمولا با درد و ناراحتی همراه است. اسپاسم عضلانی میتواند در هر بخشی از بدن رخ دهد، اما بیشتر در عضلات پا، ران، بازو، گردن و شکم دیده میشود.
در این مقاله میخوانید ...
- کشش کافی نیست قبل یا بعد از ورزش یا فعالیت بدنی
- خستگی عضلانی ناشی از ورزش شدید یا طولانی
- گرما و تعریق زیاد که باعث کمبود آب و الکترولیتها (مواد معدنی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم) در بدن میشود
- ترشحات عصبی غیرارادی که باعث انقباض عضلات میشود
- محدودیت در خونرسانی به عضلات ناشی از فشار، آسیب، بیماری یا عوامل دیگر
- برخی از بیماریهای عصبی، مانند اماس، پارکینسون، سکته مغزی یا اسپاسمهای عضلانی خانوادگی
- برخی از داروها، مانند استاتینها، دیورتیکها، برونکودیلاتورها یا داروهای ضد تشنج
علائم اسپاسم عضلانی ممکن است از شدت کم تا زیاد متغیر باشد و شامل موارد زیر باشد:
- درد ناگهانی و شدید در عضله یا گروهی از عضلات
- احساس سفتی، سختی یا برآمدگی در عضله
- تکان خوردن یا لرزش عضله
- ناتوانی در حرکت یا استفاده از عضله
- کاهش قدرت یا انعطافپذیری عضله
اسپاسم عضلانی معمولا چند ثانیه تا چند دقیقه طول میکشد و ممکن است چندین بار تکرار شود. در برخی موارد، اسپاسم عضلانی میتواند به مدت طولانیتر ادامه داشته و باعث التهاب، آسیب یا ضایعات عضلانی شود.
اسپاسم عضلانی در ورزشکاران | چگونه پیشگیری و مدیریت کنیم؟
اسپاسم عضلانی در ورزشکاران یک مشکل رایج است که میتواند عملکرد ورزشی را تحت تأثیر قرار دهد و خطر آسیبدیدگی را افزایش دهد. اسپاسم در ورزشکاران ممکن است به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- ورزش بدون گرم کردن کافی یا سرد کردن مناسب
- ورزش با شدت بالا یا مدت زمان طولانی
- ورزش در شرایط گرم یا سرد
- کمبود آب یا الکترولیتها در بدن
- کمبود اکسیژن یا گلوکز در عضلات
- آسیبهای قبلی یا تنشهای عضلانی
- برخی از داروها یا مکملهای غذایی
برای پیشگیری و مدیریت اسپاسم در ورزشکاران، رعایت موارد زیر میتواند مفید باشد:
- قبل و بعد از ورزش، عضلات را به خوبی کشیده و ماساژ دهید
- ورزش را به تدریج شروع و پایان دهید و شدت و مدت زمان ورزش را با توجه به سطح تناسب اندام خود تنظیم کنید
- در شرایط گرم یا سرد، لباس مناسب بپوشید و از خود مراقبت کنید
عوامل تشدید کننده اسپاسم
برخی از عواملی که میتوانند اسپاسم عضلانی را بدتر یا مکررتر کنند عبارتند از:
- سن: با افزایش سن، عضلات کمتر الاستیک و انعطافپذیر میشوند و خطر اسپاسم افزایش مییابد .
- بارداری: در زمان بارداری، تغییرات هورمونی، افزایش وزن و فشار جنین بر روی عروق میتواند باعث اسپاسم عضله در پاها شود .
- بیماریهای عصبی: برخی از بیماریهای عصبی مانند اماس، پارکینسون، سکته مغزی یا اسپاسمهای عضلانی خانوادگی میتوانند باعث اختلال در ارتباط بین عصب و عضله شوند و اسپاسم عضلانی را ایجاد یا تشدید کنند .
- بیماریهای کلیوی: بیماریهای کلیوی میتوانند باعث کاهش خونرسانی به عضلات و اختلال در تعادل الکترولیتها شوند و اسپاسم را افزایش دهند .
- کمبود ویتامینها و مواد معدنی: کمبود ویتامینها و مواد معدنی مانند ویتامین B، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و سدیم میتواند باعث اسپاسم عضلانی شود .
- مصرف الکل: مصرف زیاد الکل میتواند باعث کمبود آب و الکترولیتها در بدن شود و اسپاسم عضلانی را تحریک کند.
- مصرف داروها: برخی از داروها مانند استاتینها، دیورتیکها، برونکودیلاتورها یا داروهای ضد تشنج میتوانند عوارض جانبی مانند اسپاسم داشته باشند.
راههای درمانی اسپاسم عضلانی
درمان اسپاسم عضلانی بستگی به علت، شدت و مدت زمان آن دارد. در برخی موارد، اسپاسم به صورت خود به خود برطرف میشود و نیاز به درمان خاصی ندارد. در موارد دیگر، ممکن است نیاز به مراجعه به پزشک و استفاده از داروها، تجویزات، تمرینها یا روشهای دیگر باشد. برخی از راههای درمانی اسپاسم عضلانی عبارتند از:
- استراحت: در صورت احساس اسپاسم عضلانی، باید فعالیت را متوقف کرده و عضله مورد نظر را استراحت داد. اگر اسپاسم عضلانی در پا رخ داده است، میتوانید پا را بالا بگیرید و یا روی یک سطح صاف بخوابید.
- کشیدن: کشیدن عضله اسپاستیک میتواند به کاهش انقباض و درد کمک کند. برای کشیدن عضله، باید آن را به طور ملایم و تدریجی به جهت مخالف انقباض بکشید و حالت آن را برای چند ثانیه نگه دارید. این کار را چندین بار تکرار کنید تا احساس راحتی کنید.
- ماساژ: ماساژ عضله اسپاستیک میتواند به افزایش خونرسانی و اکسیژنرسانی به عضله کمک کند و اسپاسم را کاهش دهد. برای ماساژ عضله، باید با استفاده از انگشتان یا دست خود یا یک وسیله مناسب مانند یک توپ یا یک غلتک، فشار ملایم و حرکات دایرهای روی عضله اعمال کنید.
- گرما یا سرما: استفاده از گرما یا سرما میتواند به کاهش التهاب و درد عضله کمک کند. برای استفاده از گرما، میتوانید یک بطری آب گرم، یک کیسه گندم گرم، یک پتو برقی یا یک پد گرمایشی روی عضله قرار دهید. برای استفاده از سرما، میتوانید یک کیسه یخ، یک پد خنک کننده یا یک حوله خیس شده در آب سرد روی عضله بگذارید. هر کدام از این روشها را باید حداکثر برای 15 تا 20 دقیقه انجام دهید و بین هر بار یک فاصله زمانی قرار دهید.
- داروها: برخی از داروها میتوانند به کاهش اسپاسم عضلانی و درد کمک کنند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن که میتوانند التهاب و درد را کاهش دهند.
- داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین، پرگابالین یا باکلوفن که میتوانند انقباض عضلات را کنترل کنند.
- داروهای آرامبخش مانند دیازپام، کلونازپام یا تیزانیدین که میتوانند عضلات را شل کنند و اضطراب را کاهش دهند.
- داروهای ضد اسپاسم مانند سیکلوبنزاپرین، متوکاربامول یا اورفنادرین که میتوانند اسپاسم عضلانی را کاهش دهند.
- داروهای ضد درد مانند پاراستامول، ترامادول یا کدئین که میتوانند درد را کاهش دهند.
- داروهای مکمل مانند ویتامین B، پتاسیم، کلسیم یا منیزیم که میتوانند کمبود این مواد را جبران کنند و اسپاسم عضلانی را پیشگیری کنند.
این داروها باید با توجه به تجویز پزشک و با رعایت دقیق دوز و مدت زمان مصرف استفاده شوند. همچنین باید از عوارض جانبی و تداخلات احتمالی آنها با داروهای دیگر آگاه باشید.
- تزریقات: در برخی موارد، ممکن است نیاز به تزریق موادی مانند بوتاکس، فنول یا الکل به عضلات یا اعصاب باشد تا اسپاسم را کاهش دهند. این روشها معمولا برای اسپاسمهای عضلانی شدید یا مزمن استفاده میشوند که با روشهای دیگر درمان نمیشوند. این روشها ممکن است عوارض جانبی مانند عفونت، خونریزی، آسیب عصبی یا ضعف عضلانی داشته باشند.
- جراحی: در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی باشد تا اسپاسم را درمان کنند.
- تزریقات: در برخی موارد، ممکن است نیاز به تزریق موادی مانند بوتاکس، فنول یا الکل به عضلات یا اعصاب باشد تا اسپاسم را کاهش دهند. این روشها معمولا برای اسپاسمهای عضلانی شدید یا مزمن استفاده میشوند که با روشهای دیگر درمان نمیشوند. این روشها ممکن است عوارض جانبی مانند عفونت، خونریزی، آسیب عصبی یا ضعف عضلانی داشته باشند.
نتیجهگیری
اسپاسم عضلانی یک انقباض غیرارادی و ناگهانی در یک یا چند عضله است که معمولا با درد و ناراحتی همراه است. گرفتگی عضلات میتواند در هر بخشی از بدن رخ دهد، اما بیشتر در عضلات پا، ران، بازو، گردن و شکم دیده میشود و ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله کشش کافی نیست قبل یا بعد از ورزش یا فعالیت بدنی، خستگی عضلانی، گرما و تعریق زیاد، ترشحات عصبی غیرارادی، محدودیت در خونرسانی به عضلات، برخی از بیماریهای عصبی، برخی از داروها، سن، بارداری، بیماریهای کلیوی، کمبود ویتامینها و مواد معدنی و مصرف الکل.
اسپاسم معمولا یک مشکل عارض و قابل درمان است که با رعایت مراقبتهای لازم میتوان آن را کنترل کرد. اما در برخی موارد، اسپاسم میتواند نشانهای از بیماریهای جدیتر باشد که نیاز به معاینه و درمان پزشکی دارند. بنابراین، در صورتی که اسپاسم شدید، مکرر، مزمن، محدود کننده، باعث آسیب یا ضایعات عضلانی شود یا همراه با علائم دیگری مانند تب، بیحسی، ضعف، تورم، قرمزی یا عفونت باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.